In ongenade, de geselecteerde roman van John (J.M.) Coetzee is uitgelezen. Reistechnisch is de eerste halte bereikt. Nu eens rondkijken. Het was geen vrolijk boek. Ook geen vrolijk thema en Coetzee is ook geen lachebek, dus de humor is wel heel subtiel.
Zoals het na een aankomst op reis gaat, nu ga je om je heen kijken. In mijn leesavontuur is dat bij Coetzee het lezen van de biografie van Jan Kannemeyer: J.M.Coetzee. Een onverwachts dikke pil. Het hele leven van Coetzee is uitvoerig uitgewerkt, zijn successen en teleurstellingen. In ongenade was buiten Zuid-Afrika een groot succes en bracht Coetzee veel prijzen. Het was de voorbode van de Nobelprijs voor de Literatuur die hij in 2003 ontving.
Binnen Zuid-Afrika was er echter zeer veel kritiek op de relaties die in het boek tussen blanken en zwarten werd gelegd. Zwarten, die de blanke dochter van de hoofdpersoon verkrachten, en er mee wegkomen. De zwarte knecht die zich ontwikkelt tot grondbezitter. Het zijn thema’s waar zowel de kritische blanke als de zwarte lezer niet zomaar overheen stappen. De hele, vaak persoonlijk gemaakte discussie, was voor Coetzee reden zijn spullen te pakken en in Adelaide, Australië te gaan wonen.
Ik wil rondom en bij elk boek diepgang en breedte. Ik wil naar de delicatesse winkel en de supermarkt. Maar wel dan de streekgerechten proeven. In dit geval levert Het goede verhaal Over fictie, waarheid en psychotherapie diepgang. Een brievenboek tussen Coetzee en Arabella Kurtz waarin thema’s uit het werk van Coetzee worden uitgewerkt. De literaire breedte haal ik uit het boek van David Attwell: Het universum van J.M.Coetzee . Attwell volgt Coetzee als sinds het begin van zijn carriere. Het universum is een literair onderzoek naar de manier waarop Coetzee schrijft, de ontwikkeling van zijn romans aan de hand van verschillende (ongepubliceerde) versies.
Soms hobbel je tijdens het rondkijken een cafeetje binnen waar het goed vertoeven blijkt. En daar blijf je dan even hangen, je bestelt er nog één en zo is de dag sneller voorbij dan je dacht. Maar het was goed. Het beloofde land van Adriaan van Dis is zo’n cafeetje. Van Dis reisverslag dateert uit 1990 en beschrijft zijn reis door de Karoo, het grote droge gebied ten oosten van Kaapstad. Het gebied dat de blanken veroverden op de oorspronkelijke bewoners en gingen gebruiken voor landbouw en veeteelt. Het gebied waar In ongenade ook speelt. Karoo is de weidsheid waar de blanken het lang voor het zeggen hadden. Langzaam verschuift zoals Van Dis het aan den lijve ondervond, het overheersende evenwicht van de blanken. In 1990 waren in Zuid-Afrika blank en gekleurd nog aan het wennen aan de nieuwe situatie.
Het is goed om al eens naar het vervolg van de reis te kijken. Er is nog genoeg van Coetzee te lezen, maar de volgende reisdoel vraagt al een beetje aandacht. Er ligt nog de film Disgrace (2008) te wachten. De verfilming van het boek. Met John Malkovich in de hoofdrol als David Lurie. Ik denk dat alle boeken uit mijn lijst, zeker de romans, wel allemaal verfilmd zijn.
En verder kijken: Misdaad en Straf van Fjodor Dostojesvki is de volgende halte. Coetzee is een bewonderaar van D. Na de plotselinge dood van zijn zoon Nicolas schreef Coetzee de roman De meester van Petersburg tussen 1990 en 1993. Een roman over de dood van Dostojesvki zoon Pavel en het onderzoek die de hoofdpersoon uitvoert om de oorzaak van diens dood te vinden. Bij Nicolas is lang onduidelijk geweest of deze verongelukt is, zelfmoord heeft gepleegd of vermoord is.
De Meester van Petersburg is het bruggetje van Coetzee naar Dostojevski. Een complexe roman als ik Attwell mag geloven. Het loopt niet goed af. Maar dat gebeurt zelden met de hoofdpersonen van Coetzee.
Nog een compliment voor uitgeverij Cossee voor alle fraaie uitgaven van het werk van en rondom J.M. Coetzee.
No comments yet.