De homo universalis
De homo universalis werd geboren in het einde van de 15de eeuw/begin van de 16de eeuw in het hoogtepunt van de Renaissance. We zouden het nu een multi-talent noemen. De homo universalis van 500 jaar geleden was een bedreven schilder, beeldhouwer en architect. En nog veel meer afhankelijk van beschikbare tijd en belangstelling. Het grote voorbeeld is Leonardo da Vinci, geboren in het kleine plaatsje Da Vinci vlakbij Florence in 1452. Over Leonardo zijn bibliotheken vol geschreven. Toch is er weinig van Da Vinci bekend. Het aantal kunstwerken dat het publiek van hem kon zien was heel beperkt. Van de tientallen werken die we vandaag de dag in de grote musea kunnen bekijken waren de meeste tijdens zijn leven niet beschikbaar. Alleen de grote fresco’s zoals Het laatste avondmaal in Milaan waren bekend.
Leonardo werkte voornamelijk in opdracht. Voor koningen en keizers, voor hertogen en pausen. De Borgia’s, de Medici en Sforza’s behoorden tot zijn opdrachtgevers.
Maar Leonardo was een slechte aannemer. Hij rondde veel werk niet af, of nam te grote risico’s waarmee de projectkosten uit de hand liepen. Of zijn opdrachtgever raakte zijn bezittingen kwijt, werd vermoord of stierf. En daarmee stopte de dienstbetrekking van Leonardo. Zo leefde hij in Florence, Milaan, Venetië en in Frankrijk tot aan zijn dood in 1519 onder de vleugels van Frans I.
Pas na zijn dood werden de meeste van zijn werken verkocht door zijn assistent en misschien minnaar Salai. Veel werk verdween in de collecties van de Franse koning.
Zijn hele leven werd samengevat in slechts 14 pagina’s in het dikke historische boek De levens van de grootste schilders, beeldhouwers en architecten van Giorgio Vasari waar onlangs een verse herdruk van verscheen. Vasari’s werk verscheen in 1550 en bevat tientallen biografieën en studies van Renaissance kunstenaars van Cimabue (1260? – 1302?) tot aan Titiaan (ca 1477 – 1576). Vasari’s werk is voor vele wetenschappers het meest belangrijke overzichtswerk voor de Renaissance kunst. Zijn grote held was Michelangelo waar hij ruim honderd pagina’s aan wijdde.
Een multi-talent met vele belangstellingen
Maar het multi-talent Leonardo komt het beste tot zijn recht in de duizenden en duizenden pagina’s uit zijn notitieboeken. De Codex zoals we hem nu kennen, bestaat uit een schat aan schetsen van natuur en mensen, observaties, aantekeningen en architectuur. Leonardo was gefascineerd door het menselijk lichaam en ging tegen alle religieuze regels in om tot het binnenste van de mens te komen. Hij was een begenadigd uitvinder en architect. Het meeste van zijn werk is echter nooit uitgevoerd. Te ver zijn tijd vooruit of te gewaagd.
Sommige delen bevatten een ordening, anderen zijn zomaar willekeurige notities. Over de omzwervingen van de Codex zijn ook weer studies verschenen. Het vermoeden is dat het meeste verdwenen is of uiteindelijk vernietigd is.
De wereld stond niet stil.
Wij zien Leonardo nu als één van de belangrijkste fenomenen van deze tijd. Zijn opdrachtgevers zullen echter druk bezig geweest zijn zich te verdiepen aan het werk van Da Vinci’s tijdgenoot Niccolo Macchiavelli die met zijn werk Il Principe (De Heerser) in 1513 de basis voor de wetenschap van de politiek legde. De strategische lessen uit dit boek klonken de machtshebbers en hun uitdagers als muziek in de oren.
Met het goud en zilver uit de nieuwe wereld kwam Spanje op als mondiale speler. En een monnik uit Duitsland, Maarten Luther, publiceerde in 1517 een pamflet waarmee de Katholieke Kerk nog veel te stellen kreeg. De Duitse Keizer zou zich snel tot het protestantisme bekeren en de Italiaanse pausen en machthebbers uitdagen. Eigengereide ambitieuze Engelse vorsten deden hun duit in het zakje.
Er komt van de hand van Walter Isaacson een grote nieuwe biografie Leonardo. Ongetwijfeld ter ere van de 500ste sterfdag.
Er is ook een fikse historische roman uit 1919 getiteld Leonardo Da Vinci van de hand van de Russische auteur Dmitri Merezjkovski.
No comments yet.